Hipnoz Nedir?

 

Hipnoz, odaklanmış bir dikkat, artmış telkin edilebilirlik ve canlı hayal gücü ile karakterize edilen bir bilinç durumudur (Lynn et al., 2015). Bu durumda, kişi dış uyaranlara karşı daha az duyarlı hale gelirken, hipnotistin veya terapistin telkinlerine daha açık hale gelir. Hipnoz, klinik ortamlarda terapötik bir araç olarak yaygın şekilde kullanılmaktadır (Jensen et al., 2017).

1950'li yıllardan beri Dünya Sağlık Örgütü tarafından bilimsel olarak kabullenmiş ve hastalıkların tedavisinde bazen tamamlayıcı bazen de tek başına kullanılmıştır.

Dünyada en çok diş hekimleri tarafından anestezi ve analjezi alanında kullanılmakla birlikte, fobiler, kaygı bozuklukları, kadın ve erkekte cinsel işlev bozuklukları, bağımlılık, kilo verme vb. birçok durumda çok etkileyici şekilde kullanılmaktadır.

Türkiye'de de Sağlık Bakanlığı tarafından geleneksel ve tamamlayıcı tıp alanında kabul görmüş, hekim ve klinik psikologların yapmasına izin vermiştir.

Hipnozun Nörofizyolojik Temelleri

Hipnoz sırasında beyin aktivitesinde değişiklikler meydana gelir. Özellikle, prefrontal korteksin aktivitesinde azalma ve dikkatle ilgili beyin bölgelerinde artış gözlemlenir (Oakley & Halligan, 2013). Bu durum, kişinin dış dünyadan ziyade içsel deneyimlere odaklanmasını sağlar.

---

Hipnozun Kullanım Alanları

Hipnoz, birçok psikolojik ve fizyolojik sorunun tedavisinde etkili bir araç olarak kullanılmaktadır. İşte hipnozun yaygın kullanım alanları:

1. Ağrı Yönetimi:
• Hipnoz, kronik ağrı, migren ve kanser ağrısı gibi durumlarda ağrıyı azaltmada etkilidir (Jensen et al., 2011).
• Özellikle ameliyat sonrası ağrı yönetiminde hipnozun analjezik etkileri kanıtlanmıştır (Montgomery et al., 2000).
2. Psikolojik Bozukluklar:
• Hipnoz, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), anksiyete ve depresyon gibi psikolojik rahatsızlıkların tedavisinde kullanılır (Lynn et al., 2015).
• Fobilerin tedavisinde hipnoz, bilişsel davranışçı terapi (CBT) ile birlikte etkili bir şekilde uygulanmaktadır (Alladin, 2016).
3. Davranış Değişikliği:
• Sigara bırakma, kilo kontrolü ve tırnak yeme gibi davranışsal sorunların üstesinden gelmek için hipnoz kullanılır (Barnes et al., 2010).
• Hipnoz, kişinin bilinçaltı düzeyde davranışlarını değiştirmesine yardımcı olur.
4. Performans Artırma:
• Sporcular, sanatçılar ve öğrenciler, hipnoz yoluyla motivasyon, odaklanma ve özgüvenlerini artırabilir (Milling et al., 2018).

---

Hipnozun Etkililiği

Hipnozun etkililiği, birçok bilimsel çalışma tarafından desteklenmektedir. Örneğin:

• Ağrı Yönetimi: Hipnozun kronik ağrıyı azaltmada plaseboya kıyasla daha etkili olduğu gösterilmiştir (Jensen et al., 2011).
• Psikolojik Tedaviler: Hipnozun, özellikle travma ve fobi tedavisinde geleneksel terapilere ek olarak kullanıldığında etkili olduğu kanıtlanmıştır (Alladin, 2016).
• Davranış Değişikliği: Sigara bırakma ve kilo kontrolü gibi alanlarda hipnozun uzun vadeli başarı oranları yüksektir (Barnes et al., 2010).

---

Hipnoz Zararlı mıdır?

Hipnoz, doğru şekilde uygulandığında genellikle güvenli ve zararsız bir tekniktir. Ancak bazı durumlarda dikkat edilmesi gereken noktalar vardır:

1. Hipnozun Güvenli Olduğu Durumlar:

• Eğitimli Uzmanlar Tarafından Uygulandığında: Hipnoz, sertifikalı ve deneyimli bir hipnoterapist veya psikolog tarafından uygulandığında güvenlidir.
• Kişinin Rızasıyla Yapıldığında: Hipnoz, kişinin isteği ve onayı olmadan uygulanmamalıdır.
• Tıbbi ve Terapötik Amaçlarla Kullanıldığında: Klinik hipnoz, birçok psikolojik ve fiziksel sorunun tedavisinde etkili bir araçtır.

2. Hipnozun Riskli Olabileceği Durumlar:

• Eğitimsiz Kişiler Tarafından Uygulandığında: Hipnoz, eğitimsiz kişiler tarafından uygulandığında olumsuz sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle, hipnozun sertifikalı ve deneyimli uzmanlar tarafından uygulanması önemlidir (Lynn et al., 2015).

 

• Psikiyatrik Sorunları Olan Kişilerde: Şizofreni veya borderline kişilik bozukluğu gibi ciddi psikiyatrik rahatsızlıkları olan kişilerde hipnoz uygun olmayabilir (Alladin, 2016).

 

3. Hipnozun Yan Etkileri:

• Geçici Baş Dönmesi veya Yorgunluk: Bazı kişiler hipnoz sonrası hafif baş dönmesi veya yorgunluk hissedebilir.

 

---

Hipnoz Hakkında Doğru Bilinen Yanlışlar

1. Hipnoz Bir Uyku Durumu Değildir:
• Hipnoz, kişinin bilincinin açık olduğu bir durumdur. Kişi, hipnoz sırasında çevresindeki olayların farkındadır (Oakley & Halligan, 2013).
2. Hipnoz Sırasında Kontrol Kaybedilmez:
• Hipnoz sırasında kişi, hipnotistin telkinlerine açık olsa da kendi iradesini ve kontrolünü kaybetmez (Lynn et al., 2015).
3. Herkes Hipnoza Yatkın Değildir:
• Hipnoza yatkınlık kişiden kişiye değişir. Bazı kişiler hipnoza daha kolay girerken, bazıları daha dirençli olabilir (Jensen et al., 2017).

---

Sonuç

Hipnoz, bilimsel olarak kanıtlanmış birçok terapötik faydaya sahip bir tekniktir. Ancak, eğitimli ve sertifikalı uzmanlar tarafından uygulanmalı ve kişinin rızası alınmalıdır. Hipnozun zararlı olup olmadığı, uygulama şekline ve kişinin durumuna bağlıdır. Bu nedenle, hipnoz deneyimi yaşamak isteyen kişilerin güvenilir ve deneyimli uzmanlara başvurması önemlidir.

---

Kaynaklar

• Alladin, A. (2016). Cognitive Hypnotherapy: An Integrated Approach to the Treatment of Emotional Disorders. Wiley.
• Barnes, J., McRobbie, H., Dong, C. Y., Walker, N., & Hartmann-Boyce, J. (2010). Hypnotherapy for smoking cessation. Cochrane Database of Systematic Reviews, (10).
• Jensen, M. P., Jamieson, G. A., Lutz, A., Mazzoni, G., McGeown, W. J., Santarcangelo, E. L., ... & Terhune, D. B. (2017). New directions in hypnosis research: Strategies for advancing the cognitive and clinical neuroscience of hypnosis. Neuroscience of Consciousness, 3(1).
• Jensen, M. P., Patterson, D. R., & Sherlin, L. H. (2011). Hypnotic approaches for chronic pain management: Clinical implications of recent research findings. American Psychologist, 66(2), 167.
• Lynn, S. J., Rhue, J. W., & Kirsch, I. (2015). Handbook of Clinical Hypnosis. American Psychological Association.
• Montgomery, G. H., DuHamel, K. N., & Redd, W. H. (2000). A meta-analysis of hypnotically induced analgesia: How effective is hypnosis? International Journal of Clinical and Experimental Hypnosis, 48(2), 138-153.
• Oakley, D. A., & Halligan, P. W. (2013). Hypnotic suggestion: Opportunities for cognitive neuroscience. Nature Reviews Neuroscience, 14(8), 565-576.